بنام خدا

بنام خدا

گروه تاتر آئین با آغاز سال ۱۳۷۴ وارد سیزدهمین سال فعالیت خود شد. کار جدید گروه در شرایطی به روی صحنه می آید که برنامه وسیع گروه تحت عنوان دنیای مضحکه و کمدی» که در سال ۱۳۷۰ با نمایشنامه ایرانی خر دجال آغاز شد و به دلیل تغییرات پی درپی در سیاستگذاریهای هنری و تأتری کشور چندین و چندبار گرفتار موانع و مشکلات حل ناشدنی گشت اکنون علیرغم شرایط نامساعد مالی مجدداً به جریان می افتد. نمایشنامه های این مجموعه چنانکه قبلاً نیز اعلام شد، عبارتند از: (۱) خر دجال»، تنظیمی نمایشی از لطایف ملانصرالدین که در تاریخ دی و بهمن ۱۳۷۰ به اجرا درآمد. (۲) «کیمیاگر» از بن جانسون (۳) اهمیت ارنست بودن از اسکار وایلد (۴) پرندگان از آریستوفانس (۵) هر طور شما بخواهید از شکسپیر (۶) شاه اوبو از آلفردژاری نیازی به توضیح نیست که پنج نمایشنامه خارجی این مجموعه گزیده شاهکارهای کمدی است که در تاریخ تاثر جهان منحصر به فرد است. در جنب این برنامه گروه در صدد تهیه کتابی است درباره اصول نظری خنده و مبانی کمدی که برای نخستین بار در ایران به بحث جدی و نظام یافته ای میپردازد در باب نظریات فلاسفه و روانشناسان درباره خنده انواع خنده انواع کمدی بازیگری کمیک و غیره… عنوان برخی مقالات خصوصیت این مجموعه را آشکار میکند نظریه های باستانی و امروزین در باب کمدی و خنده»، «ارسطو و کمدی» میتوس بهار بخشی از کتاب کالبدشناسی نقد اثر نورتروپ فرای یادگیری بازیگری کمدی مضحکه یا فارس بخشی از کتاب مشهور اریک بنتلی به نام زندگی نمایشنامه»)، «خنده» گزیده ای از کتاب مشهور هانری برگسون به همین نام شوخی و رابطه آن با ناخودآگاه و غیره… اما در زمینه های دیگر نیز گروه همچنان فعال است. از آنجا که پس از ترجمه کتاب متحجر و مغشوش فن نمایشنامه نویسی از لاجوس اگری علیرغم گرته برداریهای فراوانی که از آن شده، هیچ کتابی که حاوی روش و اصول معتبر نمایشنامه نویسی به لحاظ نظری و عملی باشد در زبان فارسی به چاپ نرسیده و از آنجا که مباحث فیلمنامه نویسی علیرغم جذب فعالیت بیشتر هنوز به گونه ای ریشه ای موشکافی نشده است لذا گروه بر آن شد که در حد توان به پر کردن این خلا فرهنگی کمک کند و حاصل آن دو کتاب است یکی به نام نمایشنامه نویسی ساختار کنش از سام اسمایلی، و دیگری کتاب فیلمنامه، آمیزه ای از شکل و محتوا اثر مارگارت مهرینگ شایان ذکر است که تمایل همیشگی گروه آن بوده که بر وجوه مشترک و به ویژه نمایشی تاتر و سینما انگشت گذارد و برخلاف سیاستگذاری فرهنگی رایج اعتقاد دارد که تاثر «مادر» هنرهای نمایشی است و در هر کشور، تأتری نیرومند و پرتوان می تواند از یک طرف سینما و از طرف دیگر ادبیات داستانی را تغذیه کرده و غنا بخشد. به نظر ما یکی از  علل اصلی ابتذال و انحطاطی که گریبان قسمت عمده برنامه های سینمایی و تلویزیونی ما را گرفته فقدان رسیدگی جدی به تاثر جدی است. اکنون که گروه خود را آماده فعالیتهایی خارج از حوزه تأثر می بیند. مایل است دادوستدی از این دست میان دو هنر لااقل در داخل گروه انجام شود و اعتقاد دارد که نتایج آن برای هر دو حوزه ثمر بخش خواهد بود.

قریب هفت سال تجربه اجرایی میدانی فراهم آورده تا اندیشه های گروه درباره سبک و روش اجرا رشد کند و به بار نشیند. در این زمینه کتاب حجیم صدا و بیان در تاتر که احتمالاً به چند جلد می رسد تدوین و تالیف شده است. گروه تأتر آیین با تجربه زمینه های متنوع بازیگری و کار پیوسته و مداوم روی بیان بازیگر بعنوان یکی از عمده ترین مهارتهای بازیگر تاتر اندوخته های گرانبهایی فراهم آورده که میتواند در شرایط نابسامان تأثر ایران بسیار ارزشمند باشد. اکنون گروه چهارچوب نظام یافته علمی و کاملاً نوینی در اختیار دارد در زمینه پرورش صدا بیان و حرکت بازیگر که با دقت در درون گروه اعمال میشود و همواره نتایجی ثمر بخش داشته است و اینهمه حاصل نیامده است مگر با مطالعه آخرین دستاوردهای علمی جهان در زمینه حرکت صدا و بیان بازیگر و تمرین و فراگیری جزء به جزء و دقیق آن در داخل گروه.

این همه حرکتی است فراگیر به سوی تاتری واقعاً حرفه ای متاسفانه در کشور ما «تأتر حرفه ای» معنا و مفهوم خود را از دست داده است. تاثر حرفه ای در اینجا به تاتری اطلاق می شود سر هم بندی شده که با ایجاد جو دروغین و ستاره سازی کاذب فقط درآمد مالی را هدف قرار میدهد، در حال حاضر ما نیازمند تاتر حرفه ای علمی هستیم تاتری با بنیه علمی صاحب سبک و مبتنی بر اصول و روش فقط در چنین شرایطی است که میتوان از تأتر واقعاً حرفه ای سخن گفت.

بن یا بنیامین جانس (۱۶۳۷ – ۱۵۷۲) نمایشنامه نویس شاعر و منتقد مشهور انگلیسی است. احتمالاً دروست مینستر بدنیا آمد و در همان جا نیز تحصیل کرد زندگی او پر ماجرا و پر فراز و نشیب بود. گویا بخشی از ایام جوانی را به خشت مالی گذارند و چندی در شمار سپاهیان انگلیس در ناحیه فلاندر جنگید زمانی نیز در دوئل بازیگری را کشت در عین حال نویسنده ای به غایت پرکار بود نه فقط در نگارش نمایشنامه بلکه در نگارش نمایشهای صورتک بالماسکه)، شعر و نیز نقد.

وقتی جیمز اول به سلطنت رسید از آنجا که حامی بن جانسون بود بازار کار وی رونق گرفت و در همین دوره بود که بزرگترین آثار وی پا به عرصه وجود گذاشت. در عوض با مرگ جیمز بخت جانسون نیز برگشت و گرفتار تیره روزی و تنگدستی شد و تا پایان عمر در فقر و فلاکت زندگی کرد. شهرت دیریا و وسیع بن جانسن مدیون نمایشنامه هایی است که وی در فاصله سالهای ۱۴ – ۱۶۰۵ نوشته است و آنها عبارتند از «ولین» (۱۶۰۵ زن خاموش » (۱۶۰۹)، «کیمیاگر ) (۱۶۱۰) و «بازار بارتولومیو» (۱۶۱۴) در این آثار جانسن درخشانترین صحنه پردازی نمایشی را عرضه میکند حرکت وقایع و امور دقیق و ظریف و کاملاً تحت نظارت نویسنده است و در عین حال فضای خودانگیختگی فی البداهه نیز حفظ می شود. شخصیتها با اینکه سنخهایی هستند با نامهایی معنی دار و تعریف شده اما چنان پر نیرو تصویر میشوند که گویی قادرند صحنه را به تمامی به تصرف خویش درآورند دنیای کمیک جانسن، دنیایی است صاحب سبک و منحصر به فرد و این را به هنگام مقایسه او با شکسپیر شاعر هم عصرش) و مولیر بخوبی میتوان فهمید. داوسون در کتاب نمایشنامه و ویژگیهای نمایشی ترجمه گروه تاتر آئین ص ۲ – ۸۱ مینویسد هیچ نمایشنامه نویس دیگری دنیایش را اینقدر از محسوسات، عینیات ملموس جهانی مملو از اشیا برای خوردن پوشیدن لمس کردن لذت بردن خریدن و فروختن و یا دزدیدن نمی آکند. دنیای جانسن دنیای توان و اشیا است دنیای خشنی که در آن آدمی یا فریب می دهد یا فریب می خورد. محظورهای اخلاقی اصول اخلاق عواطف رقیق سنتها و یا احساسات لطیف که ممکن است راه وصول به موفقیت باشند به تحقیر مورد اغماض قرار گرفته یا به بیرون این دنیا جاروب شده اند. یگانه هنر هنر حقه بازی است و یگانه علم علم شعبده بازی…. هیئت هیولاوش سر اپیکور مامون مسلماً هیئتی اغراق آمیز است یک کاریکاتور اما شخصیت او اغراق در استعدادهای انسانی معینی است که در همه ما وجود دارد.

دفع و مبالغه جوهر نمایشنامه است. دنیای شبانی جنگل آردن در نمایشنامه هر طور شما بخواهید دنیایی واقعی تر از دنیای جانسن نیست و به راستی میتوان گفت که شکسپیر در این نمایشنامه بر آن چیزی انگشت گذاشته که جانسن پس زده است….. از طرف دیگر دنیای مولیر دنیای

مردم متشخص و زبان فخیم است حتی در صمیمانه ترین موقعیتها».

کمدی طبایع اصطلاحی است که بن جانسن کوشش داشت کمدی را به مفهوم اعم و کمدی خاص خود را با آن تبیین کند. واژه «هومر » برخلاف معانی امروزی خود در زبان انگلیسی به معنی  ولع غالب» یا «وسواس فکری است. در نمایشنامه هر کسی طبعی دارد» «کایت لی » بازرگان ثروتمند، همسر جوان و زیبایی دارد که او را دیوانه وار به حسادت واداشته پس طبع او حسادت است. در همین نمایشنامه پدر قهرمان جوان ناول پیر همواره نگران رفتار و سلامتی پسر خویش است، پس دلواپسی طبع اوست نیز «کاپیتان بوبادیل (۱ نظامی پیر و حراف اما ترسویی است پس لا فزنی طبع اوست. چنانکه میبینیم کمدی از این دیدگاه رابطه ای را با علم الاخلاق نشان می دهد. الان سی. دیسن ۱۵ در کتاب «کمدی اخلاقی جانسن ۱۶ به تفصیل سرچشمه کمدی های او را تا نمایش های اخلاقی قرون وسطی دنبال میکند و نشان میدهد که چگونه او با استفاده از سنت نمایشهای اخلاقی (مورالیته ها کارهای اولیه خود را پیش برد و چگونه با نمایشنامه «ولین» به سوی نوعی کمدی اخلاقی حرکت کرد و سرانجام در کیمیاگر» و «بازار بارتولومیو به اوجی دست یافت که با استناد به تی اس الیوت میتوان گفت بن جانسن در کمدی به سبک خاص خود و ابزار خاص خود دست یافته است. پس از این دوران افول کمدی اخلاقی است که از نظر دیسن با نمایشنامه «شیطان خر است» مشخص میگردد. رابرت نول ۱ در کتاب چگونه نمایشنامه ای رنسانسی را بخوانیم» ترجمه گروه تاتر آیین می نویسد: «نمایشنامه کیمیاگر آشکارا به حرص و آز می پردازد لیکن به حرص و از در زمینه یک نظام کامل اخلاقیات مذهبی نیز نظر دارد. آنچه مورد ایراد جانسن است. اساساً این نیست که یک نفر می تواند دیگری را فریب دهد و میدهد یا اینکه گروهی از گروه دیگر بهره کشی میکند. سروکار او با اراذل و ایلهان است یا بی طرفی کامل اصلاً این هجویه مربوط به این نیست که انسان چه بر سر انسان آورده یا می تواند بیاورد. جانسن بر جاه طلبی بیش از اندازه ایراد میگیرد زیرا این جاه طلبی پورشی است علیه انتظام امور که از خداوند ناشی میشود. وقتی انسانی هوس میکند بیش از آن باشد که در وقت تولد بود. بدین معنی است که فرض را بر این میگذارد که بهتر از خداوند میداند در کدام جایگاه بایستی سکنی گزیند. از این زاویه که بنگریم نمایشنامه کیمیاگر اثری مذهبی و نه اجتماعی است. سمت گیری آن علیه کفر است و نه علیه گرایش ضد اجتماعی… اگر شکسپیر غنی است جانس با سلیقه است. او ساده ترین شخصیت و موقعیت را بر میگیرد و با ذوقی که بخرج میدهد زوائد آنها را پنهان می سازد و هنگامی که شخص از این زوائد آگاه میشود میتواند به مرکز اخلاقی نمایشنامه راه پیدا کند.

ترجمه آنچه اینک تماشاگر ارجمند شاهد آن خواهد بود گرچه دشواریها و مشکلاتی را پشت سر نهاده، اما احتمالاً خالی از اشکال و کاستی نتواند بود زیرا اثری است از کمدی نویسی چون جانسن با آن زبان نمایشی غنی بر اشیا مشغله ساز صناعت پرداز و قلم شکن پس پرداختن به آن نه تنها حوصله ای پر که تلاشی به قاعده می طلبید و طی طریق در سنگ راهه تجربه ای متفاوت خوشبختانه در اینجا نظرگاه فرهنگی گروه که همواره ناظر به فراگیری و رشد و تعالی بوده است مشوق و انگیزه واقع شد و مترجم با همکاری گروه توانست بسیاری از منابع مورد نیاز ترجمه را برای سامان دادن زبان اصطلاحات آلات ابزار و کاروساز مرسوم علوم مهجور کیمیا، سیمیا تنجیم عزایم …. فراهم سازد. بی گمان بدون وجود آن منابع ترجمه حاضر از حال و هوای عوالم آن علوم در چهارچوب نمایشنامه محروم می ماند و شیرینی و کارآیی ابعاد گوناگون متن به دست نمی آید. در اینجا بر خود فرض می دانیم که صرفنظر از نه منبع انگلیسی از محققین و ناشرین فاضلی که در معرفی و نشر کتب فارسی زیر سهیم بوده اند، تشکر و قدردانی کنیم بعلت محدودیت صفحات فقط مشخصات اصلی را ذکر میکنیم

(۱) نفائس الفنون – شمس الدین محمد بن محمد أملى تصحیح ابوالحسن شعرانی (۲) فرهنگ اصطلاحات و تعریفات نفائس الفنون – بهروز ثروتیان (۳) کتاب الاسرار یا رازهای صنعت کیمیا محمد زکریای رازی – ترجمه حسینعلی شعبانی (۴) مفاتیح العلوم» – ابو عبدالله خوارزمی – ترجمه حسین خدیو جم (۵) نوادر التبادر لتحفه البهادر – شمس الدین محمد بن دنسیری – به کوشش محمد تقی دانش پژوه (۶) ترجمه صور الكواكب عبدالرحمن صوفی – خواجه نصیر طوسی – تصحیح معزالدین مهدوی (۷) کتاب عهد عتیق (۸) واژه نامه نجوم و احکام نجوم – محمد طباطبایی (۹) قاموس کتاب مقدس» – جیمز هاکس (۱۰) تاریخ ملل قدیم آسیای غربی – احمد بهمنش (۱۱) «تاریخ مصر قدیم» احمد بهمنش (۱۲) اسکندر مقدونی – هارولد لمب – ترجمه رضازاده شفق (۱۳) «روانشناسی و کیمیاگری – کارل گوستاو یونگ – ترجمه پروین فرامرزی

1. Playwriting: The Structure of Action
2. Sam Smiley
3. The Screenplay, A Blend of Form and Content
4. Margaret Mehring
5. Volpone
6. The Silent
7. The Alchemist
8. Bartholomew Fair
9. Comedy of Humours
10. Humour
11. Every Man In His Humour
12. Kitely
13. Old Knowel
14. Captain Bobadill
15. Alan C. Dessen
16. Jonson’s Moral Comedy
17. The Devil is an Ass

18, Robert Knoll

همکاران تاتر شهر

مسئول نور علی صفری

مسئول صدا: جهانگیر اکبرشاهی

مسئول تاسیسات ناصر رجبی

مسئول صحنه ابوالفضل طوماری

مسئول برق: حسینقلی طاهر بخش

متصدیان صحنه سید حسین موسوی رضا افراسیابی حسین بیدی، مختار قوامی

نورپردازان میکائیل نجفی – عباس علیزادنیا، علی اکبر افشین نیا علی اصغر فرخی، حسن آزادی

صدابردار: محمد رشوند، خسرو محمودی، جمشید اکبرزاده

مسئول عملیات صحنه: احمد طیبی

مسئول کارگاه خیاطی علی اکبر شکیبا

متصدی برق علی ترابی

متصدی تأسیسات: علی اصغر سماعی

مسئول سالن سیروس حاجیلو

راهنمای سالن علی فلاح

با تشکر از اطلاعات گیشه، حراست انبار، خدمات مسئول روابط عمومی تئاتر شهر: محمد بهرامی

بازیگران

طراحی و ساخت صحنه گروه تاثر آیین

طراحی لباس گروه تاتر آیین با تشکر از مسئولین آرشیو لباس ذکر الله امیری، پرویز سنگ سهیل –

دوخت و ترمیم اکبر شکیبا

صورتک و چهره آرایی گروه تاتر آیین

انتخاب موسیقی گروه تأثر آیین

وسایل صحنه امیرافشار – محسن فلاحی – لیلاپور علی عباسی

آفیش و بروشور علی قطمیری

فیلم و عکس ناصر براهیمی

دستیار کارگردان: منصور براهیمی

منشی صحنه: مهدیه مسلمی

مدیریت صحنه علی اکبر علیزاد – عاطفه روحانی – زهرا  کلهری – لیلاپور علی عباسی – فرهاد خسروی فر.

مالی مجدداً به جریان می افتد. نمایشنامه های این مجموعه چنانکه قبلاً نیز اعلام شد، عبارتند از: (۱)

خر دجال»، تنظیمی نمایشی از لطایف ملانصرالدین که در تاریخ دی و بهمن ۱۳۷۰ به اجرا درآمد. (۲) «کیمیاگر» از بن جانسون (۳) اهمیت ارنست بودن از اسکار وایلد (۴) پرندگان از آریستوفانس (۵) هر طور شما بخواهید از شکسپیر (۶) شاه اوبو از آلفردژاری نیازی به توضیح نیست که پنج نمایشنامه خارجی این مجموعه گزیده شاهکارهای کمدی است که در تاریخ تاثر جهان منحصر به فرد است. در جنب این برنامه گروه در صدد تهیه کتابی است درباره اصول نظری خنده و مبانی کمدی که برای نخستین بار در ایران به بحث جدی و نظام یافته ای میپردازد در باب نظریات فلاسفه و روانشناسان درباره خنده انواع خنده انواع کمدی بازیگری کمیک و غیره… عنوان برخی مقالات خصوصیت این مجموعه را آشکار میکند نظریه های باستانی و امروزین در باب کمدی و خنده»، «ارسطو و کمدی» میتوس بهار بخشی از کتاب کالبدشناسی نقد اثر نورتروپ فرای یادگیری بازیگری کمدی مضحکه یا فارس بخشی از کتاب مشهور اریک بنتلی به نام زندگی نمایشنامه»)، «خنده» گزیده ای از کتاب مشهور هانری برگسون به همین نام شوخی و رابطه آن با ناخودآگاه و غیره… اما در زمینه های دیگر نیز گروه همچنان فعال است. از آنجا که پس از ترجمه کتاب متحجر و مغشوش فن نمایشنامه نویسی از لاجوس اگری علیرغم گرته برداریهای فراوانی که از آن شده، هیچ کتابی که حاوی روش و اصول معتبر نمایشنامه نویسی به لحاظ نظری و عملی باشد در زبان فارسی به چاپ نرسیده و از آنجا که مباحث فیلمنامه نویسی علیرغم جذب فعالیت بیشتر هنوز به گونه ای ریشه ای موشکافی نشده است لذا گروه بر آن شد که در حد توان به پر کردن این خلا فرهنگی کمک کند و حاصل آن دو کتاب است یکی به نام نمایشنامه نویسی ساختار کنش از سام اسمایلی، و دیگری کتاب فیلمنامه، آمیزه ای از شکل و محتوا اثر مارگارت مهرینگ شایان ذکر است که تمایل همیشگی گروه آن بوده که بر وجوه مشترک و به ویژه نمایشی تاتر و سینما انگشت گذارد و برخلاف سیاستگذاری فرهنگی رایج اعتقاد دارد که تاثر «مادر» هنرهای نمایشی است و در هر کشور، تأتری نیرومند و پرتوان می تواند از یک طرف سینما و از طرف دیگر ادبیات داستانی را تغذیه کرده و غنا بخشد. به نظر ما یکی از